en waarom je er voorzichtig mee moet zijn
Je rijdt 130 op de A4. Maar je mag maar 100. Je hebt net een nieuwe auto. Je kijkt in je binnenspiegel. Shit, een politieauto. Je remt meteen, en je stuurt snel naar de rechterbaan.
Je schrok.
Dat schrikeffect noemen we het spotlichteffect en het kan je helpen in je werk.
Spotlighteffect?
Je bent extra waakzaam als je iets stiekems doet. Weet je nog dat je voor je eindexamen wiskunde een spiekbriefje maakte? En hoe je verstijfde toen de surveillant opeens achter je stond en kuchte?
Gevaar, zelfs als het slechts ingebeeld is, maakt mensen waakzaam. Hoe slechter je intentie, hoe waakzamer je bent.
Als je denkt betrapt te worden ontstaat altijd één van de volgende drie reacties: vechten, vluchten of bevriezen.
Hoe zit dat?
Als er gevaar dreigt, maken je hersenen direct stresshormonen aan. Je hoort, ruikt en ziet intenser.
Wat er óók gebeurt is: omdat je extra waakzaam bent, betrek je alles op jezelf.
Kucht de leraar? Hij heeft vast je spiekbriefje gezien. Staat daar een douaneambtenaar? Die voelt vast dat ik een neppe Lacoste polo in mijn koffer heb.
Maar mensen die niets te verbergen hebben kunnen toch ook schrikken?
Ja, dat kan.
De schrikreactie zal alleen minder heftig zijn.
Stel: je rijdt niet te hard, en je ziet dezelfde politiewagen achter je. Dan check je toch je snelheid, en je geeft jezelf een complimentje omdat je 103 rijdt.
Verder doe je niks.
Wat gebeurt er nou precies?
Mensen met een slechte intentie staan onder druk. Op het moment dat ze een onverwachte prikkel krijgen (de politieauto) ontstaan er extreme reacties.
Mensen twijfelen dan tussen vechten of vluchten.
Ze kiezen voor iets wat totaal niet past bij de situatie.
Een voorbeeld: een winkeldief laat zijn volle boodschappentas staan bij de scanner. Zo’n ongewone reactie noemen we overspronggedrag.
Let op: oordeel niet te snel
Je zou nu kunnen denken: leuk daar ga ik vandaag meteen iets mee doen in mijn observatie.
Ik zou daar voorzichtig mee zijn. Ga eerst even oefenen. Want wat je vooral niet wilt, is te snel oordelen.
Shakespeare schreef daar al over in Othello.
Man (Othello) komt thuis, verdenkt zijn vrouw (Desdemona) van overspel, hij begint te schreeuwen, zij begint te huilen, hij denkt ‘zie je wel’, en wurgt haar.
Terwijl ze niks had gedaan.
Wat kan ik doen om te oefenen?
Je kan als een antropoloog naar je eigen omgeving gaan kijken.
Iedereen in je omgeving heeft een doel. Probeer te bedenken wat dat is.
Kun je zien hoe ze zich voelen? Wat hebben ze bij zich? Volgen ze een gangbare looproute? Welke vragen stellen ze aan jou?
En het belangrijkste: hoe reageren mensen op je?
Pas als je dit soort vragen helder hebt dan kan je verder.
Wat is de volgende stap?
Dat is wat wij in Profiling taal ‘prikkelen’ noemen. Dat betekent: subtiel laten merken dat je er bent.
Conclusie:
- Iedereen met een slechte intentie ervaart het spotlight effect.
- Oordeel niet te snel over gedrag.
- Oefen eerst: observeer je omgeving als een antropoloog
En nu?
Wil je meteen meer leren over hoe je profiling technieken in de praktijk kan toepassen?
Meld je dan nu aan voor de OSP opleiding en ga zelf met de kennis en methodiek van Predictive Profiling aan de slag.